Ymddiriedolaeth, tryloywder, a chydbwysedd cain wrth roi i elusennau
Wythnos diwethaf, wrth wrando ar Radio 4, cefais fy nharo gan adroddiad damniol y Comisiwn Elusennau am elusen y Capten Syr Tom Moore – stori sy’n dechrau gydag arwr cenedlaethol ysbrydoledig ac yn gorffen gyda brad dwfn o ymddiriedaeth y cyhoedd.
Creodd y Capten Syr Tom Moore etifeddiaeth a adeiladwyd ar obaith a gwytnwch trwy godi swm anhygoel o £38.9m i Elusennau’r GIG yn ystod y cyfnod clo COVID-19 cyntaf. Gellir dadlau bod ei ferch Hannah Ingram-Moore a’i gŵr Colin bellach wedi difetha’r etifeddiaeth honno trwy wrthod dychwelyd dim o’r £1.4m a dderbyniwyd o’i gytundeb llyfr i Sefydliad Captain Tom.
Mae canfyddiadau’r Comisiwn Elusennau yn ddiamwys. Fe wnaethant nodi “patrwm ymddygiad” lle bu’r teulu’n aneglur dro ar ôl tro rhwng buddiannau personol a chyfrifoldebau elusennol. Amlygodd yr adroddiad “methiannau dro ar ôl tro o lywodraethu ac uniondeb”, gyda’r teulu’n elwa’n sylweddol o’r gronfa a sefydlwyd yn enw Capten Syr Tom.
Fel y dywedodd David Holdsworth o’r Comisiwn Elusennau yn rymus, mae’r cyhoedd a’r gyfraith “yn gywir yn disgwyl i’r rhai sy’n ymwneud ag elusennau wneud gwahaniaeth diamwys rhwng eu diddordebau personol a rhai’r elusen a’r buddiolwyr y maent yno i’w gwasanaethu.”
I’r rhai ohonom sy’n gweithio mewn cyllid elusennol, nid stori newyddion yn unig yw hon – mae’n risg enfawr o erydu hyder y cyhoedd mewn elusennau ar adeg pan na allant ei fforddio leiaf. Dibynnir ar y sector elusennol dro ar ôl tro i ddarparu cefnogaeth hanfodol i gymunedau i’w helpu drwy argyfwng costau byw ar adeg pan maent o dan bwysau aruthrol eu hunain. Mae straeon am gyfoethogi personol, fel un y Captain Tom Foundation, yn bygwth annog rhoddwyr a chefnogwyr i ail-gysidro rhoi i elusennau.
Yn Sefydliad Cymunedol Cymru, rydym newydd gau ein rownd cyllido diweddaraf ar gyfer Cronfa Cenhedlaethau y Dyfodol y Principality, gan dderbyn dros £5m mewn ceisiadau grant am gyllideb o £500k. Mae pob un o’r ceisiadau hyn yn cynrychioli anghenion cymunedol go iawn, gobeithion go iawn, gwir botensial. Nid ystadegyn yn unig yw’r £5m mewn ceisiadau yn erbyn £500k. Mae’n adlewyrchiad o’r popty pwysau economaidd rydyn ni’n byw ynddo. Teuluoedd, grwpiau cymunedol, mentrau lleol – pob un yn ymestyn, i gyd yn gobeithio, i gyd angen cefnogaeth.
Mae’r adroddiad yn tynnu sylw at pam mae ein hymagwedd at Sefydliad Cymunedol Cymru yn bwysig. Nid ydym yn unig yn gwirio y gall sefydliadau gyflawni eu ceisiadau. Rydym yn cadarnhau eu hymrwymiad i gymuned, eu dealltwriaeth o angen gwirioneddol, a’u gonestrwydd. Nid yw ein gwiriadau trylwyr yn rhwystrau biwrocrataidd – maen nhw’n ymrwymiad. Rydym yn sicrhau bod pob sefydliad rydym yn ei gefnogi yn dryloyw, yn atebol ac yn wirioneddol ymrwymedig i wasanaethu eu cymunedau. Mae Sefydliad Capten Tom, nad yw bellach yn chwilio am roddion, yn rybudd. Mae’n ein hatgoffa nad yw etifeddiaeth elusennol yn cael ei hadeiladu ar un weithred arwrol, ond ar uniondeb cyson, tryloywder, ac ymrwymiad gwirioneddol i wasanaethu eraill.
Yn Sefydliad Cymunedol Cymru, nid ydym yn rheoli arian yn unig. Rydym yn meithrin gobaith. Rydym yn diogelu ymddiriedaeth. Ac rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i sicrhau bod pob ceiniog a ddosbarthwn yn geiniog sydd wir yn gwasanaethu ein cymunedau.
